مردم ژاپن با گذر قرن‌ها و پیشرفت‌های بسیار هنوز به بسیاری از سنت‌ها قدیمی کشور خود پایبند هستند؛ سنت‌های برخاسته از آداب و مذاهب باستانی.در ادامه همراه با عبیاتی باشید.
مردم در ژاپن از صدها سنت مرتبط با آیین‌ها، مراسم‌های مذهبی، تعطیلات، جشن‌ها، کار و در یک کلام، زندگی پیروی میکنند. ارزش بسیاری از آنها به دلیل نشاطی است که به زندگی میدهند و ارزش برخی دیگر در ارتباطی است که با تشریفات اخلاقی، آداب، مذهب یا باورهای قدیمی دارند.
در ادامه به معرفی و بررسی محبوب‌ترین سنت‌های مردم ژاپن می‌پردازیم.
۱. فوکاسا؛ شاخه خوش‌یمن بامبو
برخی از زیارتگاه‌های ژاپن، در ماه ژانویه، بازارهایی برای فروش شاخه‌های تزیین‌شده و شانس‌آور بامبو به کاسبان، برپا میکنند. بزرگ‌ترین این بازار‌ها، فستیوال توکا ابیسو نام دارد که در اوساکا، بیش از نیم میلیون بازدیدکننده را به خود جذب می‌کند. برای این جشن، گروه‌های بزرگی از میکوها (زنان خدمتکار در معابد شینتویی) برای تزیین شاخه‌های بامبو که آن را فاکوسا می‌نامند، به کار گرفته می‌شوند.
۲. پرتاب زابوتان
نیمکت قسمت تماشاگران استادیوم‌های سومو معمولا از حصیر و بالشتکی نازک که زابوتان نامیده میشود، تشکیل شده است. یکی دیگر از سنت‌های مرسوم ژاپنی، پرتاب زابوتان به سمت رینگ کشتی است تا خشم و عصبانیت خود را نسبت به نتیجه مسابقه نشان دهند.
۳. یامایاکی؛ سوختن کوه در آتش
در زبان ژاپنی برای سوختن کوه در آتش، واژه‌ای مستقل تعریف شده است: یامایاکی. یامایاکی فستیوالی است که شامل سوزاندن گیاهان روییده بر کوه میشود، پیش از آنکه بهار فرابرسد. این صحنه به تنهایی خیره‌کننده است و اغلب با آتش‌بازی نیز همراه میشود. داستان‌های زیادی در مورد ریشه‌های این سنت و توضیح آن وجود دارد که از آن جمله می‌توان به مشاجره بر سر زمین‌های باستانی و مشکلات مربوط به گراز‌های وحشی اشاره کرد.
۴. مامه ماکی؛ پرتاب لوبیا
ستسوبون یکی از اعیاد ژاپنی‌ها به شمار می‌رود و بر اساس تقویم قمری ژاپن، در شب پیش از شروع بهار جشن گرفته میشود. با توجه با گفته‌های قدیمی، مردم باور دارند که روح هستی در این شب به جهان ما نزدیک میشود و احتمالا شیاطین نیز آشکار. در ستسوبون، والدین در سراسر ژاپن نقاب‌های شیطان (اونی ماسک) بر چهره می‌گذارند تا با آن کودکان خود را بترسانند. بچه‌ها نیز در مقابل، دانه‌های تف‌داده سویا را به سوی آنها پرتاب میکنند تا شیطان را از خود دور کنند.
۵. ساخت موچی
موچی کیک‌های برنجی است که به طور سنتی با کوبیدن انواع مختلفی از برنج موچی کومه (برنج‌های چسبناک) با یک چکش چوبی تهیه میشود. نتیجه خمیر چسبناکی است که می‌توان آن را به شکل‌هایی متفاوت از جمله قطعات مربعی، فرم داد. موچی به عنوان مواد اولیه در تعداد زیادی از غذاهای ساده استفاده میشود و مانند نان، به شدت رایج و محبوب است. شما کمتر کسی را میتوانید بیابید که بعد از خوردن موچی، آن را دوست نداشته باشد. هرچند با خرید از محصولات کارخانه موچی‌سازی یا با استفاده از وسایل مخصوص برقی در خانه می‌توان موچی تهیه کرد؛ اما هنوز در برخی مراسم‌ها مانند مراسم سال نو، بسیاری از خانواده‌ها به تهیه موچی با روش سنتی می‌پردازند.
۶. سوشی اهوماکی
اهوماکی یکی دیگر از سنت‌های ژاپنی است که در مراسم سستوبون برگزار میشود. این سنت شامل خوردن یک رول کامل سوشی قطعه‌نشده است در حالی که فرد مورد نظر در جهت شانس فنگ‌شویی قرار داشته باشد؛ جهتی که هر سال تغییر می‌کند و در جداول مخصوص اعلام میشود. این سنت ژاپنی پیشتر تنها در اوساکا رایج بود؛ اما در سال‌های اخیر با تلاش و بازاریابی خوار و بارفروشی‌های ژاپنی به سنتی متدوال در میان مردم ژاپن تبدیل شد. خوردن اهوماکی باید در سکوت کامل صورت بگیرد و بر اساس باورها خوش‌یمن است.
۷. کاافسی در شب کریسمس
ژاپنی‌ها با سنت غربی خوردن بوقلمون در شب کریسمس آشنا هستند؛ اما از آنجا که پیدا کردن بوقلمون در این کشور کار مشکلی است و فرهای خانگی مردم ژاپن برای پخت بوقلمون کوچک هستند، ژاپنی‌ها به عنوان جایگزین مرغ سوخاری تهیه میکنند. همچنین یکی از سنت‌های بسیار رایج ژاپنی در شب کریسمس، خوردن غذا در کاافسی است. در چنین شبی، مقابل تمام شعبه‌های کاافسی، صف‌های طولانی تشکیل میشود و کاافسی نیز با دکور‌اسیون‌های کریسمس و تبلیغات بسیار، این سنت را بیشتر ترویج می‌کند.
۸. ریختن نمک پیش از سومو
کشتی‌گیران سومو پیش از ورود به رینگ، با ریختن نمک در هوا آن را پاک میکنند. برخی از کشتی‌گیران با حرکاتی نمایشی نمک را به سمت سقف می‌ریزند و با این کار ذوق و خلاقیت خود را به تماشاگران نشان میدهند. این سنت مردم ژاپن به مراسم مذهبی برمی‌گردد که هارای نام دارد و طی آن با ریختن نمک، معابد شینتو را پاک و مطهر میکنند. هارای که با نام مطهرسازی نیز شناخته میشود، در واقع نوعی جن‌گیری برای بیرون کردن ارواح خبیث است.
۹. حوله‌های روی سر در اونسن
اونسن یا همان چشمه آبگرم یکی از مکان‌های مورد علاقه ژاپنی‌ها است. بر اساس باورهای محلی آب‌های اونسن باید پاک و تمیز بمانند و استفاده‌کنندگان باید قبل از ورود به آن، کاملا خود را شسته باشند. برای حمام پیش از اونسن، افراد حوله خود را همراه می‌برند، حوله‌هایی که بعد از ورود به اونسن نباید به وارد آب شوند. داستان نیز از همینجا شروع میشود، چرا که جایی برای قرار دادن حوله وجود ندارد و افراد معمولا حوله‌های خود را طبق راه حلی سنتی روی سرشان می‌گذارند.
۱۰. خم شدن
خم شدن یکی از سنت‌های مهم ژاپنی به شمار می‌رود که در بسیاری از موقعیت‌های متنوع از ورزش گرفته تا مراسم عروسی استفاده میشود. این سنت انواع متفاوتی دارد و میتواند به شکل تعظیمی کوچک هنگام احوال‌پرسی باشد یا کرنش و بوسیدن زمین هنگام تقاضای بخشش.
۱۱. قفل‌های عشق
گوشه و کنارهای رمانتیک ژاپن همیشه پر از زوج‌های جوان است؛ مانند سکوهای بازدید که نمای فوق‌العاده‌شان از شهر، احساسات هر ببینده‌ای را برمی‌انگیزد. یکی از سنت‌های قدیمی مردم ژاپن که در میان زوج‌ها رواج دارد، نوشتن پیامی روی قفل عشق و آویختن آن در نقطه‌ای رمانتیک است. به طور معمول زوج‌ها بعد از بستن قفل، کلید را به جایی مانند دریا پرت میکنند که امکان پیدا کردن آن وجود نداشته باشد. در ژاپن تعداد زیادی از مکان های قفل عشق را می‌توان پیدا کرد؛ از جمله ناقوس عشق در جزیره انوشیما. در بسیاری از مکان‌های قفل عشق، پیروی از این سنت تشویق میشود؛ چرا که در ژاپن مرسوم نیست زوج‌ها بدون اجازه به جایی قفل عشق بیاویزند.
۱۲. فانوس‌های شناور
سنت ژاپنی رها کردن فانوس‌های شناور در رودخانه که تورو ناگاشی نام دارد، جشنی است که برای سفر ارواح به زندگی پس از مرگ برپا میشود. پیش از این تنها این جشن را در تعطیلات ژاپنی اوبون برگزار می‌کردند، چرا که باور داشتند در این موقع از سال، روح مردگانی که دوست‌شان دارند به زمین بازمی‌گردند. امروزه جشن‌های تورو ناگاشی در بزرگداشت وقایع تراژیک مانند بمباران اتمی هیروشیما نیز برگزار میشود.
۱۳. سیزا؛ نشستن مودبانه
سیزا روشی سنتی برای نشستن روی زمین‌های حصیرپوش ژاپنی به شمار می‌رود و در موقعیت‌های رسمی مانند مراسم‌های مذهبی معابد شینتو استفاده میشود. همچنین این روش به طور گسترده‌ای در هنرهای رزمی کاربرد دارد و مربیان در انجام صحیح آن به شدت سخت‌گیری میکنند. نشستن به سبک سیزا برای مردم عادی به مدت طولانی سخت و چالش‌برانگیز است و برای افراد مسن‌تر و آنهایی که تجربه‌ای در این زمینه ندارند، میتواند بسیار مشکل باشد. به همین دلیل نیز اگر این دو دسته افراد در موقعیت‌های رسمی با وضعی راحت‌تر بشینند؛ از کار آنها چشم‌پوشی میشود.
۱۴. دوندو یاکی
دوندو یاکی سنتی ژاپنی است که در آن وسایل خوش‌یمن را مانند اومیکوجی، در ماه ژانویه و در معابد شینتو می‌سوزانند. وسایل خوش‌یمن و شانس‌آور که معمولا با صورت‌های فلکی ماه‌های مختلف تزیین شده‌اند، در طول سال توسط معابد به فروش می‌رسند و بر اساس باورهای ژاپنی همراه داشتن آنها بعد از پایان سال و شروع سال جدید، بدشانسی می‌آورد. بنابراین به جای دور ریختن آنها که کاری ناپسند تلقی میشود، این وسایل را در آتش می‌سوزانند.
۱۵. هاتوشی؛ طلوع خورشید در سال جدید
هاتوشی در لغت به معنای «اولین خورشید» است و یکی از سنت‌های ژاپنی در عید سال نو محسوب میشود. بر اساس این سنت، برای دیدن اولین طلوع خورشید در سال جدید خانواده‌ها هنگام سحر از خواب بیدار می‌شوند و صبحانه‌ای بسیار مفصل در روز اول سال می‌خورند. در این روز ژاپنی‌ها در بی‌شمار مراسم مذهبی و فعالیت‌های تفریحی شرکت میکنند.
۱۶. یاکوتای تابستانی
یاکوتا لباس‌های کتانی و سنتی گرانی است که به طور گسترده‌ای در فستیوال‌های تابستانه (ماتسوری) پوشیده میشود. مردان و زنان با پوشیدن این لباس فضایی جشن‌گونه به فستیوال‌ها میدهند.
۱۷. ایراس‌هایماسه!
ایراس‌هایماسه روشی سنتی برای خوشامدگویی به مشتری‌ها در ژاپن است؛ روشی بسیار مودبانه برای گفتن «خوش آمدید». این عبارت را که کارمندان هنگام رویارویی اولیه با مشتری‌ها به کار می‌برند، ممکن است در فروشگاه‌های شلوغ مانند فروشگاه‌های چندمنظوره، بیش از هزار بار در روز و با ورود هر مشتری تکرار کنند. در ایزاکایا معمول است که هنگام ورود هر مشتری، تمام کارمندان با هم و با صدای بلند بگویند «ایراس‌هایماسه!»؛ کاری که اگر به درستی صورت بگیرد، میتواند تاثیری جالب بر مشتری بگذارد. اکثر صاحبان تجارت این سنت را بسیار جدی می‌شمارند و با کارمندانی که با صورت بدون احساس این سنت را بجا می‌آورند، با تنبیه برخورد میکنند. به عنوان مشتری، نیازی به پاسخ دادن به ایراس‌هایماسه نیست.
۱۸. شن‌کش خروس
توری نو ایچی با معنای لغوی «شن‌کش خروس»، سنت ژاپنی خرید شن‌کش از جنس بامبو، همراه با المان‌های خوش‌یمن و شانس‌آور در پایان سال است. بازار‌های فروش شن‌کش برای برپایی این سنت در روز‌های خروس، در ماه نوامبر به شدت شلوغ می‌شوند. برای کاسبان، مذاکره هنگام فروش روشی معمول و رایج است و بعد از تصویب قیمت، دو طرف معامله به شکلی سنتی دست می‌زنند.
۱۹. جا گرفتن با زیراندازهای آبی
هنگام برگزاری مراسم‌هایی مانند فستیوال‌ها، آتش‌بازی‌ها و هانامی (جشن شکوفه گیلاس)، جا گرفتن با زیراندازهای پلاستیکی آبی، مرسوم است. مردم به این سنت احترام می‌گذارند و هر کجا که زیرانداز آبی‌تان را پهن کنید، بدون آنکه روی آن بنشینید، آن نقطه متعلق به شما خواهد بود و دیگران به آن وارد نمی‌‌شوند. در مراسم‌های بزرگ هزاران زیرانداز روی زمین پهن میشود و بسیاری از مردم، نام خود را به زیراندازشان می‌چسبانند. زیرانداز‌ها معمولا ساعت‌ها پیش از شروع مراسم، پهن می‌شوند.
۲۰. حمام با یوزو در انقلاب زمستانی
در روز ۲۱ دسامبر و برای بزرگداشت انقلاب زمستانی (واقعه‌ای نجومی که مصادف با آغاز زمستان در تقویم ایرانی است)، میوه‌های یوزو را به آب وان در حمام‌های خانگی و اونسن اضافه میکنند. هر چند این سنت قدمتی بیش از ۲۰۰ سال دارد؛ اما تاریخ‌دانان هنوز اطلاعی از سرچشمه آن ندارند. ریزورت‌های اونسن و ریوکان‌ها که مسافرخانه‌های ژاپنی هستند، از این سنت به عنوان تبلیغ برای جذب بیشتر مشتری‌های‌شان استفاده میکنند.
۲۱. شناور شدن عروسک
هینا ناگاشی یا شناور شدن عروسک یکی از سنت‌های رو به فراموشی ژاپن است. بر اساس هینا ناگاشی، عروسک‌های سنتی ژاپنی در آب رودخانه یا دریا شناور می‌شوند. طبق باورهای تاریخی، بخت بد از کودکان به عروسک‌هایشان منتقل میشود و با شناور کردن عروسک‌ها بر آب، بدی‌ها را از کودکان دور میکنند. هینا ناگاشی هنوز در روز رسمی دختر در این کشور و در برخی از معابد مانند «معبد اواشیما» (Awashima Shrine) در واکایاما، برگزار میشود.
۲۲. کیمونوی فوریسود برای زنان مجرد و جوان
کیمونو لباس سنتی و رسمی مردم ژاپن به شمار می‌رود که سبک‌هایی متنوع و نمادین دارد. به عنوان مثال کیممونوهای فوریسود رنگی روشن دارند و آستین‌های بلندشان تا پایین زانو می‌رسد. پوشیدن فوریسود مشکل است و به طور سنتی به دختران جوان و مجرد تعلق دارد. بسیاری از زن‌ها در جشن بلوغ خود این لباس را می‌پوشند. معمولا با عبور از سن ۲۵ سالگی، زنان به جای فوریسود، از کیمونوهایی با آستین‌های معمولی استفاده میکنند.
۲۳. کوینوبوری
کوینوبوری بادنمای کیسه‌ای به شکل ماهی کپور است و برای برگزاری جشن روز کودک در ژاپن استفاده میشود. این سنت به داستانی باستانی از چین برمی‌گردد؛ داستانی که بر اساس آن یک ماهی شجاع کپور خلاف جهت رودخانه شنا کرد تا بتواند به اژدها تبدیل شود. حرکت شدید کوینوبوری‌ها در باد، نمادی از دوران کودکی سالم و خوب است. میلیون‌ها کوینوبوری در هفته طلایی که اواخر ماه آوریل برگزار میشود، در سرتاسر ژاپن با باد به حرکت درمی‌آیند. معمولا کوینوبوری‌ها را در نزدیکی رودخانه یا خانه‌ی خانواده‌هایی که کودک دارند، قرار میدهند.
۲۴. هاکاما برای فارغ‌التحصیلی
هاکاما یکی از لباس‌های سنتی ژاپنی است که به شکل دامن، روی کیمونو بسته میشود. در گذشته این لباس توسط معلمان، سامورایی‌ها و کارگران پوشیده می‌شد. اولین زنانی که هاکاما را به تن کردند، دبیران بودند و از همان زمان این پوشش با محیط آموزش و دانشگاه عجین شد. زنان معمولا در مراسم‌های فارغ‌التحصیلی دانشگاهی هاکاما می‌پوشند و این لباس برای آنها همان حکمی را دارد که لباس‌های مشکی و کلا‌ه‌های مربعی فارغ‌التحصیلی برای دانشجویان کشورهای دیگر. مرد‌ها نیز گاهی هاکاما می‌پوشند و گاهی لباس‌های مشکی معمول فارغ‌التحصیلی را به تن میکنند.
۲۵. فوکوبوکورو
فوکوبوکورو که در لغت به معنای «کیسه شانس» است، سنتی ژاپنی هنگام خرید به شمار می‌رود. بر اساس این سنت، هنگام تعطیلات سال نو، کیسه‌ای اسرارآمیز با تعدادی محصول تخفیف‌دار در آن، به خریدار پیشنهاد میشود. هرچند در برخی موارد کیسه تخفیف شامل بعضی از محصولات گرانقیمت میشود؛ اما فوکوبوکورو بیشتر راهی برای خلاص شدن از اجناس اضافی مغازه‌ها است و گاهی داستان خرید با اوتسوبوکورو یا کیسه اندوهگین که از وسیله‌های بدردنخور پر شده است، تمام میشود.
۲۶. سنپای و کوهای
سنپای و کوهای که در لغت به معنای ارشد و دون‌پایه است، سلسله مراتبی را وصف می‌کند که در مدارس، تیم‌های ورزشی، هنرهای رزمی و شرکت‌های ژاپنی رعایت میشود. این سنت به طور کامل در مفهوم ارشدیت ریشه دارد و در بسیاری از موقعیت‌ها آن را به شدت رعایت میکنند. کوهای یا دون‌پایه معمولا برای به دست آوردن جایگاه در گروه، به کارهای پست‌تر مانند نظافت گماشته میشود و سنپای یا ارشد، رهبری است که گروه را می‌گرداند و تمام مسئولیت‌ها به عهده او است. یکی از این مسئولیت‌ها، آن است تا نمونه و الگوی خوبی برای دون‌پایه‌ها و دیگر افراد گروه باشد.
۲۷. سنتو
در روزگاری که خانه‌ها فاقد حمام بودند، مردم هر روز عصر در گرمابه‌های عمومی که سنتو نامیده می‌شوند، یک‌دیگر را ملاقات می‌کردند. هرچند امروزه تمام خانه‌ها حمام دارند؛ اما این سنت ژاپنی همچنان حفظ شده است و برخی از مردم در صدها سنتوی باقی‌مانده در ژاپن جمع می‌شوند تا با همسایه‌های خود دیدار کنند. این سنت مردم ژاپن به شکل فعالیتی اجتماعی درآمده است و سنتوها به محلی برای غیبت و شایعه‌پراکنی اهل محله تبدیل شده‌اند.
